بررسی و تحلیل سبک ‏شناختی زبانی مقالات شمس تبریزی

زبانِ به‏کار رفته در مقالات شمس، زبانی خاص و تا حدّی متفاوت از زبان متون دوره پیش از دوره خویش و البته دوره‏های بعدی است. این خاصیّت و تفاوت چنان است که برخی سببش را عامی‏گویی و محاوره‏پردازی و یا بیان ارتجالی گوینده دانسته‏اند. گفتاری که گوینده‏اش به نوشتن، ضبط، ویرایش و پیرایش آن اهتمام نورزیده و نویسنده یا نویسندگان دیگر هم که به نوشتن این گفتار پرداخته‏اند، به قراین موجود، به حرمت تقدّس کلام، از ضبط تام و تمام جزئیات، تا آن‏جا که قلم و سنّت نگارش اجازه می‏داده است، دریغ نکرده‏اند و هم‏چون گزارشگری تندنویس، سعی داشته‏اند از تمام لحظات گفتاری گوینده، تصویری راستین در قالب کلمات، بریزند. این آگاهی‏ها اگر درست باشد که برخی از پاره‏های متن مقالات و دیگر شواهد تاریخی آن را تأیید می‏کند، ما اینک با متنی روبه‏رو هستیم که نام «مقالات شمس» به خود گرفته و برای خود سبک و سیاقی ویژه دارد که می‏توان با تحلیل و بررسی، ویژگی‏ها و تفاوت‏های آن را هرچه بهتر نشان داد. مقاله پیش رو، در همین راستا، می‏خواهد به دو موضوع بپردازد: نخست این‏که شاخصه‏های سبکی مقالات شمس را معرفی کند، دیگر این‏که به میزان تفاوت و کاربرد آن شاخصه‏ها در متون دیگر (که نزدیک به متن مذکور است) اشاره کرده، کاربرد و کارکرد آن‏ها را با آنچه در مقالات شمس آمده، به‏طور خلاصه، مورد مقایسه قرار دهد.